Skandinavie, Rusland deel 7

Van Petrasowodsk naar Moermansk.

Vandaag 5 Juni staat er weer een vrij lange etappe op het programma, 220 km dat lijkt niet zoveel, maar alleen als je het op de Duitse  autobanen kunt rijden. Hier ziet het er  iets anders uit. Hoewel de hoofdweg, de M18,  niet slecht is, de andere wegen zijn dat wel.
Het eerste doel was de houten Maria Hemelvaartskerk in Kondopoga. Een  kilometer of tien van de weg maar de moeite van het omrijden waard. Het is in principe een kerk als op het eiland Kizhi maar dan met slechts twee koepels en in een veel originelere staat. En wat het allermooiste was, we waren er met zijn tweetjes, op de een of andere manier hadden we de medereizigers achter ons gelaten op een paar hele snelle na, maar die waren al weer weg. En andere toeristen waren er nog niet. Het was werkelijk imposant en we  konden op ons gemak alles bekijken en mochten zelfs in de kerk fotograferen. 
Toen de rest van de groep aankwam waren wij weer op de terug weg naar de camper, zo was het een bijzondere belevenis.
Het tweede doel was de waterval van Kiwatsh, weer dertig kilometer verder en weer een kilometer of tien van de hoofdweg. De vraag is of je in dit platte land wel een behoorlijke waterval kunt verwachten,  eigenlijk niet. Maar we zijn toch wezen kijken en het viel niet tegen. Er was een meter of tien verval en het water stroomde mét geweld naar beneden. Het is hier een waterrijk land, er zijn meer dan 61.000 meren en vele staan met elkaar in verbinding. Ideale voorwaarden voor een watersportgebied, alleen is het heel ver weg en is het seizoen niet langer dan drie maanden. En natuurlijk is er geen watersport infrastructuur. Maar wat niet is kan komen.
Na nog een paar uurtjes op de M18 die hier heel goed was, kwamen we in Powenez op een soort camping. Camping wil hier zeggen dat er huisjes en kamers te huur zijn en er zomers tenten op gezet kunnen worden.
Het is een prachtig gebied in een dennenbos aan het Onegameer. Het uitzicht op het meer samen met het prachtige weer nodigde natuurlijk uit om een kampvuur te maken. Oleg had weer zijn best gedaan en er voor gezorgd dat er om zeven uur aan het strand een prima kampvuur was, hout genoeg mooi uitzicht en antimuggen olie in grote hoeveelheden. Want de muggen komen zo langzaam opzetten. Gelukkig hebben we allemaal hoeden met muskietennetten van Seabridge gekregen, niet voor niets! Degenen die niet te ijdel waren om de hoed op te zetten hadden geen last van de muggen en de ijdelen  moesten lijden, zo als zo vaak in het  leven.
Oleg zat op zijn praatstoel en met behulp van zijn Russische cultuurdrank kwamen de anderen dat ook. Hij vertelde veel over het leven hier in Rusland en ook over de toestand in de Oekraïne waar hij vandaan komt. Na afloop van de avond waren we het er in het algemeen wel over eens dat het westen misschien wel te eenvoudig oordeelt over andere landen en culturen. Het democratische model is niet overal toe pasbaar en zeker niet ogenblikkelijk, voor het functioneert gaan er generaties overheen.
Zaterdag was de dag van de ernst. We zijn met de bus naar het Weissmeerkanal gereden en  werden daar uitvoerig  over de geschiedenis van het kanaal geïnformeerd.
Het kanaal is ca 250 kilometer lang en verbindt het Onegameer met de Noordelijke IJszee, het Onegameer is verbonden met het Ladogameer en dat heeft aansluiting op de Finse Golf bij St Petersburg. Het kanaal is in opdracht van Stalin gegraven in 1937 en 1938 om een verbinding met de oceaan te hebben als de Botnische Golf niet gepasseerd kan worden. Door bijvoorbeeld oorlogshandelingen.
Zo heeft zelfs Moskou via een lange omweg over Moermansk verbinding  met de Oceaan.
Stalin gaf de opdracht met de richtlijn dat de totale bouwtijd niet meer dan twintig maandoen mocht bedragen. Een bijna onuitvoerbare opgave er moesten behalve het graven van het kanaal ook negentien sluizen gebouwd worden. Er werd in het begin reclame gemaakt via plakkaten maar toen dit niet werkte en er zich niet genoeg mensen aanmeldden, werd het beproefde middel van dictatoren gebruikt. Er werden dwangarbeiders te werkgesteld. Allereerst misdadigers, daarna politieke gevangenen een later iedereen die zich negatief over het regime had uit gelaten. Van deze dwangarbeiders heeft praktisch niemand de bouw van het kanaal overleefd. Er wordt tot nu toe geschat dat er 258000 mensen het slachtoffer zijn geworden. Ook de mensen die aan het tracé van het kanaal woonden en eventueel lastig konden worden werden eenvoudig geëlimineerd. Dat volgens het motto: Geen mens, geen probleem!
Niet ver van het kanaal kanaal is door de nabestaanden van de kanaalarbeiders een kerk gebouwd, in de stijl van de Russische houten kerken hier. Deze te bezoeken met vers  in het geheugen de geschiedenis van het kanaal, maakte een diepe indruk.
Ook het iets verder gelegen, Sandarmoch, de gedenkplaats voor alle Stalin slachtoffers. Hier liggen een groot deel van de Kanaalarbeiders, in het totaal zestig nationaliteiten en de andere slachtoffers van het Stalin regime worden hier herdacht. In het totaal miljoenen mensen.
De directeur van het museum in Medwezhegorsk, was iedere keer zichtbaar geroerd als hij er over sprak. Na de Gedenkplaats hebben we ook nog een bezoek aan het plaatselijke museum gebracht dat door hem helemaal gemoderniseerd was. Wij waren de eerste buitenlandse toeristen na de modernisering. Ook hier werd veel aandacht aan de bouw en het gebruik van het kanaal geschonken. Hoewel het nu n iet meer van levens belang is wordt het nog zwaar bewaakt en is het streng verboden te fotograferen. Zelfs Yvonnemarijke heeft er nauwelijks foto's van gemaakt. Maar het gebruik is sterk teruggelopen, gingen er tot het begin van de zestiger jaren nog twintig tot vijfentwintig schepen dagelijks door het kanaal, nu zijn dat er nog een of twee per week. Maar Rusland beschouwt het nog steeds als een strategisch object.
Na deze toch zeer indrukwekkende rondleidingen, werden we nog door de stad gereden en moesten we het station bekijken met een oude locomotief, maar begrijpelijkerwijze waren we er niet met de gedachten bij. Ook in de obligatorische souvenirwinkel werd er misschien wel meer gekocht uit deelneming aan de bevolking dan uit noodzaak mooie souvenirs te  kopen.
Er is hier verder praktisch geen bron van inkomsten dan de souvenir- en houtindustrie. De landerijen  worden nauwelijks nog bewerkt en zijn zo langzaam overwoekerd door bereklauw, een plant die een dom maar goedwillend persoon heeft meegebracht uit Amerika. De bedoeling was dit als veevoer te gebruiken, als het heel jong geoogst wordt, schijnt dat goed te kunnen. Maar nu de velden en weiden niet meer bewerkt worden overwoekeren de giftige planten alles en zijn praktisch niet meer uit te roeien.
De prachtige namiddag heeft bijna iedereen gebruikt om aan het meer nog eens na te denken over dat deel van de jongste geschiedenis waarover we vandaag veel gehoord hebben.

Om zes uur was er weer briefing en werden de plannen voor de volgende dagen door gesproken.
Vandaag, zondag, zijn we op weg gegaan naar Belomorsk, dit ligt ongeveer 240 kilometer naar het noorden en daar is de eerste sluis van het Weissmeer kanaal.
Het was een lange en ietwat eentonige rit over de M18. Toch een beetje ongewoon als je een weg op rijdt en de navi geeft aan dat je er over 177 km weer af moet. Geen kruisingen of steden, alleen hier en daar een zijweg die na 50 meter overgaat in een zandpad. Maar met hier wat wandelen, daar de hond uitlaten, water dumpen en middageten, zijn we er de hele dag mee bezig geweest. We waren praktisch de laatsten die op de volgende camperplaats aankwamen. Daar was de verassing groot want de mooie plaats bij de eerste sluis van het kanaal was tot een derde gereduceerd door een grote hoop zand die er willekeurig op gegooid was, zeer tot ergernis van de bezitter. Dat gebeurd in Rusland, de overheid doet maar en de burger moet zich schikken of procederen, wat lang duurt en waarvan de uitgang heel ongewis is.
Maar we hebben de campers wat bij elkaar geschoven en wachten geduldig de storm af die ondertussen is op gestoken. Hopelijk gaat hij gauw liggen anders wordt het niets met schaslik grillen en daar hebben we vast mee gerekend. Het schaslik grillen is niet door gegaan, tenminste er werd wel gegrild, maar zonder dat er toeschouwers bij waren. Het weer was zo slecht dat Dimitri buiten heeft staan grillen en wij allemaal in de camper zaten. Het vlees en de salades werden bij de campers afgeleverd dat is natuurlijk niet het idee van een BBQ maar het is toch een hele luxe catering op de camperplaats.
Jammer genoeg moest door het slechte weer ook de voor de volgende dag geplande overtocht naar het eiland Solowki worden afgezegd. Bij windkracht zeven vier uur heen en vier uur terug op een kleine catamaran dat is voor de meesten van ons toch te veel van het goede. We zijn tenslotte camperaars en geen watersporters. Maar het is toch heel  jammer, een bezoek aan het eiland zou ook een van de hoogtepunten in de reis geweest zijn. Op het eiland Solowski waren de beruchte Goelags van Stalin uit het begintijd van het regime. De geschiedenis van het regime wordt daar aanschouwelijk gemaakt, het moet een afschuwelijke tijd voor Rusland geweest zijn.
In plaats van Solowski zijn we  naar de Petroglyphen van Belomorsk geweest. DezePetroglyphen zijn ongeveer achtduizend jaar oud en bevinden zich op een rots met een oppervlakte van vijftig bij honderd meter. Alle tekeningen zijn duidelijk te zien en met de tekst en uitleg van een gids wordt het duidelijk hoe de mensen hier in die tijd hebben gejaagd en geleefd. Maar het meest bijzondere is dat de deze Petroglyphen die in alle landen beschermd worden met glas en achter hekken, hier gewoon belopen worden. Iedereen loopt op de rots knielt bij de tekeningen, zit er met zijn handen aan of stapt er gewoon op. Voor ons onbegrijpelijk maar de mensen uit Belomorsk vinden het heel gewoon, tot een paar jaar geleden werden hier de midzomerfeesten gehouden. Ze leven kennelijk met hun voorouders.
Verder was er deze dag niet veel te doen, dus zijn we op eigen houtje het dorp in gelopen en hebben de achterkant bekeken. Dat die er niet beter uit zou zien dan de voorkant was ons wel duidelijk, maar dat het zo erg zou zijn hadden we niet voor mogelijk gehouden. Er is niets alleen rommel en kapotte huizen en schuren, letterlijk niets is in orde. De mensen hier leven nog meer dan vijftig jaar achter vergeleken bij de Europese landen.
De volgende dag zijn we op de fiets naar Belomorsk gegaan, tien levensgevaarlijke kilometers langs een slechte weg met de bekende Russische chauffeurs. We hebben het overleefd, maar voor het stadje hadden we het niet hoeven doen. Hetzelfde beeld als in het kleine dorpje waar we met de camper staan alleen veel meer van alles. Maar daar door wordt het niet beter!
Rusland heeft nog heel wat in te halen, voor de bevolking een levensstandaard heeft die met de onze vergeleken kan worden.
Ik weet natuurlijk dat het in vele landen niet anders is, maar daar maakt vaak het klimaat veel goed en dat is hier niet het geval. Onze fietstocht vandaag hebben we gemaakt bij een temperatuur van tien graden, de sneeuw is hier nog maar net verdwenen en het weer is onstuimig. Per dag heb je hier wel drie soorten weer, dit alles helpt niet mee om de mensen een positieve kijk op het leven te geven. Vaak wordt hiervoor de hulp van de Russische cultuur drank in geroepen, maar dat werkt op den duur averechts.
Het avondprogram was een voordracht van het hoofd van de school,over het leven en werken in het tegenwoordige Rusland. Aan de hand van een Rusland kaart werd duidelijk gemaakt hoe groot Rusland wel is. Inderdaad we maken  maar een klein stukje ervan mee. In het totaal leven er 145 miljoen mensen waarvan het over grote deel in de grote steden bv Moskou 10 en St Petersburg 5 miljoen. Dan de andere steden nog en er blijft voor het land niet veel over.
Ook werd er gesproken over de levensstandaard van de tegenwoordige Russen. Bv dit hoofd van een school verdient 15000 Rubel per maand, voor wonen, gas en licht is hij 8000 Rubel kwijt de rest is voor het dagelijks leven. Als we dan de prijzen in de supermarkt ziens er niemand die hier iets te lachen heeft. Er zijn in dit stadje heel veel werkelozen en uitzicht op werk is er niet. De scheepsbouw bestaat niet meer en de visserij is naar elders vertrokken. Een werklozen uitkering loopt na zes maanden af en dan blijft er niets meer over om van te leven.
De best betaalde mensen zijn, in volgorde, de militairen, de ambtenaren, de spoorwegmensen en als laatste de leerkrachten alle anderen lijden armoede.
Het was geen opwekkend relaas en we konden er niet direct uit opmaken of het leven na de  perestrojka  beter is dan er voor. Een duidelijke menig heeft hij niet gegeven.
Iedereen heeft er het zijne van gedacht.
Na de lezing was er nog een optreden van een "pomorische" folklore groep met zang en dans. De muziek is voor ons een beetje vreemd, maar na dat uitgelegd was waarover de liederen gaan is het toch beter te begrijpen. En toch ook mooi. En het dansen gaat natuurlijk heel statig, even echt uit je dak gaan dat is er niet bij. Ik denk trouwens dat, het niet bij de Russische aard past, vrolijkheid is hier een zeldzaam artikel.
Vanuit Belomorsk moesten we naar Tschupa (Cuupa) dit is een van de langste etappes van de reis, bijna driehonderd kilometer met daarin bijna veertig kilometer werk in uitvoering met alle ongemakken van dien. Maar tegen het einde van de  middag waren we toch op de plaats van bestemming. Hier had Oleg nog een verassing voor  ons in petto, de prachtige camperplaats direct aan het Weissmeer was alleen via een pad van bomen en het oversteken van een spoorrails met behulp van een paar balken te bereiken. Daarna nog een halve kilometer bospad en we waren er, het hele huishouden lag overhoop zo heeft de wagen geschud. Maar de plaats was het waard!
Het was inmiddels prachtig weer met een hele  mooie avond, ideaal voor een kampvuur en het grillen van een paar worstjes, het was een gezellige boel geholpen door de onvermijdelijke wodka. Later op de avond kwamen er nog een paar buurtbewoners die  mee wilden feesten, geen probleem, wodka zat en ze brachten als tegengeschenk snoepjes mee. Dat niet iedereen dit op prijs stelde bleek een paar uur later toen een van hen door zijn vrouw afgehaald werd, die in niet mis te verstane termen te kennen gaf dat in ieder geval zij het er niet  mee eens was. Hoe laat de avond ten einde ging is slecht te zeggen, het wordt tenslotte niet  meer donker.
Ondanks alles werden we de volgende dag weer op tijd op gehaald door het volgende busje om een volgende steengroeve te bezichtigen waar pyriet gedolven werd. Toen we er aankwamen zag alles er anders uit, geen steengroeve met interessante stenen,  maar een steenbrekerij met allemaal grind. Zo gaat dat in Rusland, je weet vandaag niet wat er morgen gebeurd. Deze steengroeve heeft tot de perestrojka aan ongeveer 2500 mensen werk geboden en het was hier daardoor een voor Russische begrippen een redelijk welvarende streek. Daar is niets van over, net als in de rest van het gebied waar we doorheen trekken is er nergens werk te vinden en alle jongere mensen trekken naar de stad. We hebben het enig overgebleven winkeltje bezocht, een winkeltje zo als je je de winkel van Sinkel kunt voor stellen, er was van alles te koop maar van alles een beetje. Toen de vijf en twintig klanten vertrokken waren, was het winkeltje bijna leeg. Maar ze hadden de omzet van hun leven.
Maar veel tijd om ons daarover gedachten te maken hebben we nu niet, we  moeten verder. Het noorden lokt.
De volgende etappe ging naar Kirowsk, een mijndorpje op het schiereiland Kola. Op weg naar Kirowsk zijn we de poolcirkel over gestoken. Dit was een echte happening,  want praktisch alle campers kwamen er tegelijk aan. Hoewel we niet in konvooi rijden staan er uiteraard bij een stop altijd meerdere campers bij elkaar, er  is tenslotte maar een weg naar het noorden.
Er werden foto's gemaakt en Markus heeft zijn alpenhoorn te voorschijn gehaald, tel daar Wolfgang bij in zijn Beierse Lederhose en je hebt gelijk een happening. De standplaats in Kirowsk was in de botanische tuin van het stadje, de noordelijkste botanische tuin in de wereld volgens de reisleiding. Dit werd door Walter betwijfeld, maar we zullen het thuis googlen.
In ieder geval was het een mooie plaats om te overnachten. De volgende dag was er een rondleiding door de bergen hier wordt apetite   gewonnen een delfstof waaruit bv. kunstmest wordt gemaakt. De vrouwelijk gids die ons rondleidde vertelde dat de gasten naar de wandeling gelokt werden door de thee en koek die zij meenam. Daarna volde een bezichtiging van de mijn en het bijbehorende museum. Dit museum is helemaal nieuw en in een mooi gebouw ondergebracht, jammer genoeg zijn alle teksten alleen in het Russisch en met het voor ons verkeerde alfabet geschreven. Dus daar werden we niet veel wijzer van. Het middag eten werd geserveerd in een partij bonzen hotel, een groot pompeus gebouw met binnenin allemaal goud en zilveren tierlantijnen. Er waren plaatsen genoeg, wij waren de enige gasten.
Vanuit Kirowsk gingen we op zondagmorgen  naar Moermansk. Het was de dag dat we vroeg weg moesten want Oleg had een afspraak met de dierenarts in Moermansk om de honden een bandworm kuur te geven en dit in de dierenpaspoorten te vermelden. Dit is allemaal nodig om Noorwegen binnen te kunnen komen.
Zodoende waren we allemaal om half negen al onderweg, niet alleen de hondenbezitsters, maar ook de anderen. Gaat er een gaan ze allemaal, wij waren de eersten.
Zodoende waren we om half twaalf allemaal al in Moermansk het Russische eindpunt van de reis.
Moermansk, de stad met de magische naam voor iedereen die boeken van Anthony van Kampen, "Ketelbinkie" tot en  met "Kapitein Jan van Leeuwen" gelezen heeft. De boeken over de geallieerde  konvooien die zich een weg zochten  over de gevaarlijke Atlantische oceaan. Je kon niet ophouden met lezen, met een zaklantaarn onder de dekens, later droomde je van zeegevechten en duikboot aanvallen. Dat  associeer ik met Moermansk.
De waarheid is echter veel prozaïscher. Het is een uit gestrekte havenstad aan de baai van Murmansk, ongeveer drieënvijftig kilometer van de Barentszee. Maar de hele winter ijsvrij.
Dit echter even terzijde, de eerste gang was  naar de dierenarts, waarovér de meest sterke verhalen werden verteld. Het viel echter allemaal mee. Binnen het uur was alles geregeld, de papieren in orde en de stempels gezet. Alleen de honden hebben ze niet bekeken en medicatie hebben ze ook niet gehad. Maar op papier klopt het. En er hoefde ook niets voor betaald te worden. Dat is wel zeer uitzonderlijk. Zo konden we de rest van de zondag, ja hier werken de  mensen op zondag zelfs  de dierenartsen,  rustig over ons heen laten komen.
Voor de avond was er een King Crab eten georganiseerd. King Crabs zijn de hele grote kreeften die de Russen hier in de noordelijke zeeën hebben uitgezet om een soort volksvoedsel voor de  mensen hier te hebben. Dat liep natuurlijk verkeerd af, de dieren hebben geen natuurlijke vijanden en vermeerderen zich enorm zodat het nu een plaag is voor de vissers. De  Noren proberen dit tegen te  gaan door alleen de  mannetjeskreeften voor consumptie te vangen en de vrouwtjes te doden en over boord te zetten. Maar de Russen hebben kennelijk andere inzichten en vangen  alle  kreeften.
We hebben kreeft gegeten maar waren niet onderste boven van de smaak en zullen ze dus  niet weer bestellen. Wel was  leuk om te, zien hoe een Russisch restaurant reageert op de komst van dertig mensen. Let wel van te voren aan gemeld!
De tafel was keurig gedekt, maar toen kwam het bestellen, niet iedereen eet kreeft. Het  begon ermee dat er niet genoeg bierglazen waren, ja duitse club, dus bier drinken. Toen iedereen een biertje had bleken er  beslist vijf verschillende soorten glazen op tafel te staan. Erger was natuurlijk dat toen het bier op was. Maar goed je neemt het met humor zo ver van huis. En de wodka is tenslotte nooit op. Daarna het bestellen, dat duurde een half uurtje maar toen het op dienen. Waar bij ons ieder zich zelf respecterende restaurateur probeert het zo in te richten dat alle gasten gelijk kunnen beginnen met eten, bepaald hier kennelijk de kok het schema. Dus eerst alle gelijke gerechten, die worden op gediend en daarna is het volgende gerecht aan de beurt, enzo voort.
De eersten gingen bijna weer naar de camper voor  laatsten iets te eten hadden. En dat onverschillig wie er bij elkaar aan tafel zat. Jammer voor de omzet, dat tijdens het serveren van het eten het serveren van de dranken kompleet werd stop gezet. 
En voor een gezellige gezamenlijk diner is het natuurlijk ook niet bevorderlijk.
Op maandag werd de dag al vroeg begonnen met een excursie door de stad Moermansk, het is uiterlijk een veel welvarender stad dan de andere Russische steden die we tot nu toe gezien hebben. Maar veel bezienswaardig heden zijn er verder niet behalve een reusachtig standbeeld , 38 m hoog, van een soldaat. Hier is in de oorlog enorm gevochten en dat wordt overal in de streek nog herdacht.
Na de middag stond een bezoek aan de eerste Russische atoom ijsbreker de " Lenin" op het programma. Hier kregen we een uitgebreide rondleiding, tot in de machinekamer en de Kernreactor toe, gelukkig goed afgeschermd en hij is al dertig jaar buitengebruik gesteld dus we hopen dat de straling genoeg is afgenomen.
Rusland is er kennelijk van overtuigd dat atoom aangedreven schepen toch een toekomst hebben want op het ogenblik zijn er nog drie in de vaart en er worden drie nieuwe gebouwd. De atoom ijsbreker is natuurlijk uitermate geschikt voor het gebruik aan de Noordpool, waar hij drie jaar achter elkaar kan verblijven zonder nieuwe brandstof te hoeven in te nemen. Dit alles volgens de Russen natuurlijk. Maar interessant om te horen en te zien. 
Dit was ook de avond van het afscheidsdiner, het werd in het hotel bij de camperplaats gehouden en was goed georganiseerd met goede bediening. Je moet natuurlijk alleen de mores kennen, er wordt geen bord weg genomen als het niet helemaal leeg gegeten is. En voor die tijd wordt ook het volgende gerecht niet geserveerd. Maar zoiets leer je op een georganiseerde reis allemaal. De bij een afscheidsdiner obligatorische speeches werden gehouden en iedereen was happy.
En inderdaad het is een hele geslaagde reis geweest, met prima reisleiding en een heel afwisselend programma. We hebben geleerd dat je op een georganiseerde reis meer ziet dan wanneer je alleen onderweg bent, maar ook dat het tempo aanzienlijk hoger ligt dan normaal. In ieder geval zijn we blij dat we het meegemaakt hebben en het is zeker voor herhaling vatbaar.
Tot zover dit verslag, het volgende komt uit Noorwegen en beschrijft een ander reistempo.